BYD kompaniyasi - Ta'minot zanjiri boshqaruvida innovatsion yondashuv

Elektr transport vositalari (EV) sanoati so’nggi yillarda misli ko’rilmagan o’sishni boshdan kechirmoqda. Dunyoning turli burchaklarida hukumatlar va avtomobil ishlab chiqaruvchilari karbonat chiqindilarini kamaytirish va atrof-muhit muhofazasini ta’minlash maqsadida elektromobil ishlab chiqarish va sotishni faol rag’batlantirishmoqda. Ushbu tendensiya ortida turgan asosiy omillardan biri bu - ta’minot zanjirini samarali boshqarish va shu orqali elektromobillarning narxini an’anaviy yoqilg’ida ishlaydigan avtomobillarga raqobatbardosh darajada ushlab turishdir. Ushbu maqolada biz Xitoyning yirik elektromobil ishlab chiqaruvchilaridan biri bo’lgan BYD kompaniyasining ta’minot zanjiri boshqaruvidagi innovatsion yondashuvini batafsil tahlil qilamiz. BYD’ning tajribasi butun elektr transport vositalari sanoati uchun ibratli model bo’lib xizmat qilishi mumkin.

1. Elektr transport vositalari bozorining rivojlanishi

Xitoy elektr transport vositalarini o’sishida yetakchilik qilmoqda, u 2022 yilda butun dunyo bo’ylab sotilgan barcha yangi elektromobillarning deyarli 60 foizini tashkil etdi. Xitoyda elektromobillar tez ommalashib bormoqda - o’tgan yili Xitoyda sotilgan barcha yangi engil avtomobillarning chorak qismi to’liq elektr transport vositalari edi. Solishtirish uchun, Qo’shma Shtatlarda bu ko’rsatkich atigi 5,8 foiz, Yevropada esa 11 foizni tashkil etdi.

Bozorning bunday jadal rivojlanishi Xitoy hukumati tomonidan elektr transport vositalari sanoatini qo’llab-quvvatlash va rag’batlantirishning uzoq yillik siyosati, jumladan, xaridorlarga subsidiyalar, soliq imtiyozlari, ishlab chiqaruvchilarga subsidiyalar va keng miqyosli zaryadlash infratuzilmasiga sarmoya kiritish natijasi hisoblanadi. Buning natijasida Xitoy kompaniyalari, jumladan BYD, dunyodagi eng yirik elektromobil ishlab chiqaruvchilariga aylandilar.

Xitoy kompaniyalari nafaqat o’z mamlakati ichida, balki butun dunyo bo’ylab ham elektromobil bozorini egallab olmoqdalar. 2022 yilda Xitoy elektromobillarining eksporti 130 foizdan ziyod o’sdi va 1,06 million donaga yetdi. Ushbu elektromobillarning aksariyati Yevropaga eksport qilindi, bu erda Xitoy brendlari bozor ulushini 2020 yildagi 2,3 foizdan 2022 yilning birinchi yarmida 5,8 foizgacha oshirdi.

Eslatmalar:

• Savdo raqamlari faqat batareyali elektr transport vositalari (BEV) uchun, ular plug-in gibrid elektr transport vositalarini (PHEV) o’z ichiga olmaydi.
• 2023 yilgi savdo raqamlari mavjud ma’lumotlar va prognozlarga asoslangan taxminiy ma’lumotlardir.
• Reyting global savdo raqamlariga asoslangan.
• Ba’zi ishlab chiqaruvchilar o’zlarining soyasi ostida bir nechta brendlarga ega bo’lishi mumkin.

Ayni paytda, global elektromobil bozorida o’sish sur’atlari sekinlashmoqda. Bunga Xitoy iqtisodiyotining qiyinchiliklari, Yevropa va AQShda iste’molchilarning talabining pasayishi, shuningdek, batareyalar va xomashyo narxlarining o’sishi sabab bo’lmoqda. Shunga qaramay, ko’pchilik tahlilchilar elektromobil bozori o’sishda davom etadi va an’anaviy ichki yonuv dvigatelli avtomobillarning bozor ulushini bosqichma-bosqich egallab boradi, deb hisoblashmoqda.

Elektromobil bozorining rivojlanishi transport sektorining kelajagi uchun muhim ahamiyatga ega. Elektromobillar neft va boshqa yoqilg’i resurslariga bog’liqlikni kamaytirish, atrof-muhitga chiqindilarni qisqartirish va shaharlarda havo sifatini yaxshilash imkonini beradi. Shu bilan birga, bu o’tish jarayoni avtomobil sanoati uchun jiddiy o’zgarishlarni va raqobatni keltirib chiqaradi, bu esa zamonaviy texnologiyalarni rivojlantirish va yangi bozor talablariga moslashish uchun innovatsiyalarni talab qiladi.

2. BYD kompaniyasining tanishtirilishi

Xitoyning tez rivojlanayotgan elektr transport vositalari bozorida BYD kompaniyasi yetakchi o’rinni egallaydi. BYD (Build Your Dreams - “Orzularingizni yarating”) Xitoyning Shenchjen shahrida batareyalar ishlab chiqaruvchi kompaniya sifatida 1995 yilda tashkil etilgan. Aslida, kompaniya nomi hech qanday ma’noga ega bo’lmagan qisqartma bo’lib, asoschisi Wang Chuanfu tomonidan tanlangan edi. U alifbodagi ikkinchi harfdan boshlangan qisqartmani tanlagan, chunki kompaniya tadbirlar, konferensiyalar yoki ko’rgazmalarda qatnashganda, ro’yxatning yuqorisida chiqishini ta’minlagan. Shuningdek, kompaniyaning dastlabki yillarida asoschisi va boshqa rahbarlar BYD “Bring Your Dollars” (“Dollarlaringizni olib keling”) degan ma’noni anglatishini hazil qilishar edi. Kompaniya keyinchalik o’zining faoliyatini kengaytirdi va avtomobil ishlab chiqarishga kirishdi, dastlab an’anaviy yoqilg’ida ishlaydigan avtomobillar, keyin esa gibrid va to’liq elektr avtomobillarini ishlab chiqara boshladi.

BYD kompaniyasi asoschisi Wang Chuanfu kimyo sohasida ta’lim olgan bo’lishiga qaramay, kompaniyani tashkil etganida xalqaro aloqalari deyarli yo’q edi. O’zi va uning biznes ijrochisi Stella Li chet elda o’qimaganlar va yashamaganlar. Biroq, ular tinimsiz mehnatlari va qat’iyatlari tufayli tez orada xalqaro bozorlarga chiqishga muvaffaq bo’lishdi.

Stella Li mijozlar bilan muloqotda mohir talant egasi edi. U BYD batareyalarini xorijiy bozorlarga olib borish uchun o’ziga xos usullardan foydalangan. Misol uchun, u taksi haydovchilaridan kichik maishiy texnikalar uchun batareyalarni qayerdan sotib olish mumkinligini so’rab bilganidan so’ng, o’sha joyga borib sotuvchilar bilan suhbatlashib, ularning batareyalarini kimlar sotib olishini aniqlagan. Shu orqali u tez orada Xitoydan olib kelgan barcha batareyalarni sota olgan.

Stella Li ba’zida hatto oldindan uchrashuv belgilamay turib, Motorola ofisiga borib, xarid qiluvchilar bilan kundan-kunga uchrashishga harakat qilgan. Uning qat’iyati va tirishqoqligi natijasida bir kuni Motorolaning xodimlari uning taklifini eshitishga qaror qilishgan. Natijada, BYD kompaniyasi nafaqat batareyalar, balki kelajakda mobil telefonlar ishlab chiqarish uchun ham Motoroladan ko’plab shartnomalar olishga muvaffaq bo’lgan ekan.

BYD kompaniyasi boshqa kompaniyalarning, xususan, o’sha paytdagi eng yaxshi avtomobil ishlab chiqaruvchisi Toyotaning avtomobillarini sinchiklab o’rganish orqali avtomobil ishlab chiqarishni o’zlashtirdi. Ular Toyotaning mashinalarini sotib olib, qismlarini ajratib, har bir qism va komponentni teskari loyihalash usuli bilan tahlil qilishgan. Natijada, ularning birinchi avtomobili Toyota Corollaga juda o’xshash bo’lgan. Kompaniya arzon ishchi kuchi yordamida qo’lda yig’ish orqali avtomobillar narxini past darajada ushlab tura olgan. Garchi ularning dastlabki avtomobillari sifat jihatidan yuqori bo’lmasa-da, bozorda yaxshi sotilgan va kompaniya tez orada e’tiborga tushgan. 2008 yilda mashhur investor Uorren Baffett BYD kompaniyasiga 230 million dollar miqdorida sarmoya kiritishi kompaniya uchun katta muvaffaqiyat bo’ldi va uning kelajakdagi rivojlanishiga zamin yaratdi.

BYD o’zining elektromobil texnologiyasini rivojlantirishda Xitoy hukumatining qo’llab-quvvatlashi va rag’batlantirishlaridan unumli foydalandi. Kompaniya o’z faoliyatining dastlabki bosqichlarida hukumatdan subsidiyalar, imtiyozli kreditlar va yer uchastkalari oldi. Bu esa BYD’ga o’z ishlab chiqarish quvvatlarini kengaytirish va yangi modellarni ishlab chiqishga yordam berdi.

Yillar davomida BYD o’zining elektromobil texnologiyasini doimiy ravishda takomillashtirib keldi. Kompaniya 2008 yilda F3DM rusumdagi dunyodagi birinchi ommaviy ishlab chiqarilgan plug-in gibrid avtomobilini taqdim etdi. 2020 yilda esa kompaniya o’zining “Blade Battery” texnologiyasini namoyish etdi, bu yangi turdagi litiy-temir-fosfat batareyasi bo’lib, xavfsizlikni oshirish va ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish uchun mo’ljallangan.

BYD o’zining vertikal integratsiyalashgan biznes modeli bilan mashhur. Kompaniya o’z avtomobillari uchun batareyalar, elektr motorlar va hatto yarimo’tkazgichli chiplarni o’zi ishlab chiqaradi. Bu BYD’ga ta’minot zanjiri ustidan katta nazoratni ta’minlaydi, ishlab chiqarish xarajatlarini optimallashtirish va tashqi etkazib beruvchilarga bog’liqlikni kamaytirish imkonini beradi.

Bugungi kunda BYD Xitoyning eng yirik elektromobil ishlab chiqaruvchisi hisoblanadi. Kompaniya 2023 yilda rekord darajada 3 milliondan ortiq elektr transport vositalarini sotdi (bu raqam to’liq elektr va gibrid ulanish modellarini o’z ichiga oladi) va dunyo bo’ylab elektromobil sotuvi bo’yicha Teslani ortda qoldirdi (1,8 million dona). Kompaniyaning sof foydasi ham 2022 yilga nisbatan 86,5% gacha oshib, taxminan 31 milliard yuanni (4.3 milliard AQSH dollarini) tashkil etdi.

Shubhasiz, BYD Xitoydan tashqarida rivojlanishda bir qator qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin. Evropada Tesla BYD’ga qaraganda sezilarli darajada ko’proq avtomobil sotadi va ayni paytda Evropa Ittifoqi Xitoy avtomobil ishlab chiqaruvchilarining Xitoy hukumatidan noqonuniy subsidiyalar olayotgani haqidagi da’volarni tekshirmoqda. AQSHda esa BYD deyarli umuman faoliyat yuritmaydi, chunki hozirda AQSH Xitoyda ishlab chiqarilgan avtomobillarga yuqori import bojlarini qo’llamoqda. Bundan tashqari, Xitoy va AQSH o’rtasidagi murakkab geosiyosiy munosabatlar tufayli BYD uchun Amerika bozorida mustahkam mavqega ega bo’lish ancha qiyin bo’lishi mumkin.

BYD avtomobillarining muvaffaqiyati ularning raqobatbardosh narxi, ilg’or texnologiyalari va keng model qatoriga bog’liq. Kompaniya turli xaridorlar segmentlariga, jumladan, byudjetli hatchbacklar, oilaviy sedanlar va hashamatli krossoverlarga mo’ljallangan elektromobillar ishlab chiqaradi. Masalan, AQSHda kompaniyaning Seagull rusumdagi elektromobili atigi 11 400 dollardan boshlanadi, bu mamlakatda ishlab chiqarilgan o’rtacha elektromobildan 55 000 dollarga arzonroqdir.

BYD shuningdek, jamoat transporti, logistika va boshqa sohalar uchun elektr avtobuslar, yuk mashinalari va maxsus transport vositalarini ishlab chiqaradi. Kompaniya o’z faoliyatini dunyoning boshqa mamlakatlariga ham kengaytirmoqda, jumladan Yaponiya, Yevropa va Janubiy Amerikada yangi zavodlar qurmoqda.

BYD’ning muvaffaqiyati uning ta’minot zanjirini uddalay olganida ko’p jihatdan namoyon bo’ladi. Xo’sh, kompaniya qanday qilib bunday muvaffaqiyatga erisha oldi? Buning sirini uning noyob ta’minot zanjiri strategiyasida ko’rish mumkin.

3. BYD’ning noyob ta’minot zanjiri strategiyasi

BYD o’zining raqobatdosh ustunligini ta’minlashda muhim rol o’ynagan yaxlit ta’minot zanjiri strategiyasini ishlab chiqqan. Ushbu strategiya bir qator omillarni, jumladan vertikal integratsiya, mahalliy manbalarga tayanish, yuqori sifatli operatsiyalarga investitsiyalar va samarali ishchi kapitali boshqaruvini o’z ichiga oladi. Keling, ushbu omillarning har birini batafsil ko’rib chiqamiz.

Vertikal integratsiya

Vertikal integratsiya - bu kompaniyaning o’z ta’minot zanjirini to’liq nazorat qilishga qaratilgan biznes modelidir. BYD ushbu yondashuvni mukammal darajada qo’llaydi. Kompaniya o’z elektromobillari uchun zarur bo’lgan aksariyat komponentlarni, jumladan batareyalar, elektr motorlar va elektronikani o’zi ishlab chiqaradi. Bu esa BYD’ga bir qator afzalliklarni beradi:

• Ta’minot zanjiri ustidan to’liq nazorat: BYD tashqi yetkazib beruvchilarga bog’liq emas va shu bois ta’minot zanjirida yuzaga kelishi mumkin bo’lgan uzilishlar va kechikishlarga kamroq duchor bo’ladi. Masalan, BYD litiy ishlab chiqarish bo’yicha Xitoyning eng yirik kompaniyalaridan biri bo’lgan Shenzhen Zhenghai Lithium Battery Co.ning 75% ulushiga ega. Bundan tashqari, kompaniya o’zining yarimo’tkazgichli chiplarini Changsha shahrida joylashgan BYD Semiconductor Co. orqali ishlab chiqaradi.
• Xarajatlarni optimallashtirish: O’z komponentlarini ishlab chiqarish orqali BYD xarajatlarni sezilarli darajada kamaytiradi va shu bilan birga foyda marjasini oshiradi. Masalan, BYD o’zining unikal LFP (litiy-temir-fosfat) batareyalari texnologiyasini ishlab chiqqan, bu esa kompaniyaga an’anaviy litiy-ion batareyalariga qaraganda 30% arzonroq batareyalar ishlab chiqarish imkonini beradi.
• Sifatni ta’minlash: Vertikal integratsiya BYD’ga butun ishlab chiqarish jarayoni ustidan nazoratni ta’minlaydi va shu orqali yuqori sifatli mahsulotlarni kafolatlaydi. Kompaniya o’z komponentlarining sifatini doimiy ravishda kuzatib boradi va har qanday nuqsonlarni tezkorlik bilan bartaraf etadi.

Mahalliy manbalarga tayanish

BYD o’z ta’minot zanjirida mahalliy xom-ashyo va komponentlardan maksimal darajada foydalanishga harakat qiladi. Bu esa kompaniyaga quyidagi afzalliklarni beradi:

• Logistika xarajatlarini qisqartirish: Mahalliy etkazib beruvchilar bilan ishlash orqali BYD transport va logistika xarajatlarini sezilarli darajada kamaytiradi. Bu ayniqsa Xitoy kabi katta va xilma-xil geografiyaga ega bo’lgan mamlakatda muhim ahamiyatga ega.
• Ta’minot xavfsizligini oshirish: Mahalliy etkazib beruvchilarga tayanish BYD’ga ta’ minotdagi uzilishlar va tashqi ta’sirlarga nisbatan ko’proq barqarorlik beradi. Agar biron bir etkazib beruvchida muammo yuzaga kelsa, BYD tezda boshqasini topa oladi va ishlab chiqarish jarayonini uzluksiz davom ettira oladi.
• Mahalliy iqtisodiyotni qo’llab-quvvatlash: BYD mahalliy etkazib beruvchilar bilan hamkorlik qilish orqali Xitoyning iqtisodiy o’sishiga o’z hissasini qo’shadi. Bu esa o’z navbatida kompaniyaning obro’si va brend imidjini oshirishga xizmat qiladi. BYD’ning mahalliy ta’minotga bo’lgan intilishi raqamlarda ham o’z aksini topgan: kompaniyaning Xitoy ichidagi ta’minoti 80% dan oshadi.

Yuqori sifatli operatsiyalarga investitsiyalar

BYD ishlab chiqarish jarayonlarini optimallashtirish va avtomatlashtirish uchun katta investitsiyalarni amalga oshirmoqda. Kompaniya zamonaviy robotlar, sun’iy intellekt va Sanoat 4.0 texnologiyalarini faol joriy etmoqda. Natijalar o’zini oqlagan: so’nggi 3 yilda BYD’ning ishlab chiqarish quvvati 150% ga oshdi, bir avtomobilni yig’ish uchun ketadigan o’rtacha vaqt esa 30% ga qisqardi. Yuqori texnologiyalarga investitsiyalar tufayli BYD nafaqat samaradorlikni oshirdi, balki ishlab chiqarishda inson omilini ham minimallashtirishga erishdi. Bugungi kunda kompaniyaning Shenchjen, Sian va Changsha shahridagi mega-zavodlarida deyarli barcha operatsiyalar avtomatlashtirilgan. Misol uchun, BYD’ning Shenchjen shahridagi zavodida 1000 dan ortiq robot ishlatiladi va butlovchi liniyaning avtomatlashtirish darajasi 90% dan oshadi. Bu esa o’z navbatida mehnat unumdorligini oshishiga, ishlab chiqarish xarajatlarini kamayishiga va mahsulot sifatini ta’minlashga xizmat qiladi.

Samarali ishchi kapitali boshqaruvi

Har qanday ishlab chiqaruvchi kompaniya singari BYD uchun ham ishchi kapitalini samarali boshqarish g’oyat muhim. Kompaniya bu borada ham o’ziga xos yondashuvni qo’llaydi. Xususan:

• Qat’iy tovar-moddiy zaxiralar nazorati: BYD zaxiralarni doimiy monitoring qilish va “ayni vaqtida” (just-in-time) yetkazib berish tamoyili asosida ishlaydi. Bu esa ortiqcha zaxiralarni minimallashtirish va ombor xarajatlarini qisqartirishga yordam beradi.
• Debitorlik qarzlarini boshqarish: BYD dilerlar va distribyutorlar bilan uzviy hamkorlikni yo’lga qo’ygan. Kompaniya ularga maksimal darajada ko’maklashadi, shu bilan birga debitorlik qarzlarini qat’iy nazorat qiladi. Natijada, BYD’ning debitorlik qarzlari sanoat o’rtachasidan sezilarli darajada past.
• Kreditorlik qarzlarini optimallashtirish: BYD qism yetkazib beruvchilar bilan uzoq muddatli hamkorlik aloqalarini o’rnatgan va o’zaro manfaatli shartlarni ishlab chiqqan. Kompaniya yetkazib beruvchilarga o’z vaqtida to’lovlarni amalga oshirish bilan birga, ular bilan to’lov muddatlarini optimal darajada belgilaydi. Bu esa BYD’ga aylanma mablag’lardan maksimal samarali foydalanish imkonini beradi. Yuqoridagi tadbirlar natijasida BYD’ning ishchi kapitali aylanmasi sanoat o’rtachasidan 20% ga yuqori. Bu esa kompaniyaning moliyaviy barqarorligini ta’minlashga xizmat qiladi. Ushbu omillarning barchasi birgalikda BYD’ning ta’minot zanjiri strategiyasining asosini tashkil etadi. Ushbu strategiya tufayli kompaniya tez o’sishga va bozordagi o’zgarishlarga moslashishga qodir bo’ldi.

4. BYD’ning elektromobil bozorida duch kelayotgan muammolari

Garchi BYD elektromobil bozorida katta muvaffaqiyatga erishgan bo’lsa-da, kompaniya o’sish va kengayish jarayonida bir qator muammolarga duch kelmoqda. Ushbu muammolar orasida tobora kuchayib borayotgan raqobat, sifat nazorati, xarajatlar va me’yoriy to’siqlar mavjud. Keling, ushbu muammolarning har birini batafsilroq ko’rib chiqamiz.

Kuchayib borayotgan raqobat

Xitoy va global elektr transport vositalari bozori tobora kengayib va raqobat ham keskinlashib bormoqda. Mahalliy startaplar, xususan Nio, Xpeng va Li Auto kabi kompaniyalar BYD’ning an’anaviy raqobatchilariga aylanib bormoqda. Ular zamonaviy texnologiyalar va innovatsion dizaynni taklif etish bilan birga, BYD’ga nisbatan kamroq “an’anaviy” brend sifatida qabul qilinmoqda. Bu esa yangi avlod iste’molchilari orasida ularning mashhurligini oshirmoqda. Global miqyosda esa Volkswagen, General Motors va Toyota kabi an’anaviy avtomobil ishlab chiqaruvchilari ham o’zlarining elektromobil modellarini taqdim etmoqdalar va bozor ulushini qo’lga kiritish uchun agressiv harakatlanmoqdalar. Ushbu kuchayib borayotgan raqobat sharoitida BYD o’z mahsulotlarini farqlash va mijozlarga yuqori qiymat taklif qilishda qiynalishi mumkin. Raqobatchilar tobora takomillashgan texnologiyalar, ilg’or dizayn va raqobatbardosh narxlarni taklif qilmoqdalar, bu esa BYD uchun o’z bozor ulushini saqlab qolishni qiyinlashtiradi.

Sifat va brend imidjiga oid muammolar

Yana bir muhim muammo sifat nazorati bilan bog’liq. BYD o’sish sur’atlarini oshirish va ishlab chiqarish hajmini ko’paytirish uchun harakat qilar ekan, mahsulot sifatini ta’minlash va nazorat qilish qiyinlashmoqda. Kompaniya allaqachon o’zining ba’zi eksport bozorlarida sifat muammolariga duch keldi. Masalan, Isroilda BYD elektromobillari tom bagajlarining og’irligi ostida qiyshayishi haqida xabarlar paydo bo’ldi. Tailandda esa bo’yoqlar va plastmassalarning ko’chishi to’g’risida shikoyatlar bo’ldi. Ushbu sifat muammolari BYD brendining obro’siga putur etkazishi va mijozlarning ishonchini pasaytirishi mumkin. Kompaniya ishlab chiqarish jarayonlarini yaxshilash va sifat nazorati protokollarini kuchaytirish orqali ushbu muammolarni hal qilishi kerak bo’ladi.

Xarajatlarning o’sishi

Xom-ashyo va komponentlar narxlarining o’sishi BYD’ning foyda marjalariga bosim o’tkazmoqda. Xususan, so’nggi yillarda nikel, kobalt va litiy kabi metallar narxining keskin oshishi elektromobil ishlab chiqaruvchilarining oldida turgan asosiy muammolardan biri hisoblanadi. BYD bu muammoning ta’sirini yumshatish uchun vertikal integratsiya va xarajatlarni optimallashtirish choralarini ko’rmoqda. Shunga qaramay, xom-ashyo bozoridagi beqarorlik kompaniya uchun jiddiy xavf bo’lib qolmoqda. Xitoyda ishchi kuchi xarajatlarining o’sishi ham BYD uchun qo’shimcha muammo bo’lishi mumkin. O’tgan 10 yil davomida Xitoyda ish haqi o’rtacha 10% dan yuqori sur’atlarda o’sib kelmoqda. Bu holat BYD’ning global bozorda arzon ishchi kuchiga ega davlatlar bilan raqobatlashishda qiyinchiliklar tug’dirishi mumkin. Bundan tashqari, BYD eksport bozorlarida ishlab chiqarish va logistika xarajatlari bilan bog’liq muammolarga duch kelmoqda. Xitoydan boshqa mamlakatlarga elektromobillarni eksport qilish, ayniqsa uzoq masofalar va yuqori bojxona to’lovlari tufayli, sezilarli xarajatlarni talab etadi. Evropa va AQSh singari ayrim bozorlar mahalliy ishlab chiqaruvchilarni qo’llab-quvvatlash maqsadida proteksionistik siyosatni qo’llashi xorijiy kompaniyalar uchun qo’shimcha to’siqlar yaratadi. Masalan, AQSh hukumati Xitoydan import qilinadigan elektromobillarga 25% bojxona to’lovlarini joriy etgan, bu esa ularning Amerika iste’molchilari uchun narxini sezilarli darajada oshiradi. Evropa Ittifoqi ham Xitoydan kelayotgan avtomobillarga 10% bojxona to’lovini qo’llaydi. Ushbu savdo to’siqlari BYD’ning mazkur bozorlarda raqobatbardoshligini pasaytiradi.

Me’yoriy to’siqlar

Nihoyat, BYD turli bozorlardagi murakkab me’yoriy muhitga moslashish bilan bog’liq muammolarga duch kelmoqda. Elektr transport vositalari uchun xavfsizlik standartlari, substsidiyalar va rag’batlantirish choralari har bir mamlakatda farq qilishi mumkin, bu esa kompaniya uchun o’z mahsulotlarini muvofiqlashtirishni qiyinlashtiradi. Masalan, AQShning yangi qonuni xorijiy ishlab chiqaruvchilarga nisbatan mahalliy elektromobil ishlab chiqaruvchilari uchun soliq kreditlarini taqdim etadi. Bu esa xorijiy kompaniyalar, shu jumladan BYD uchun bozorga kirishni qiyinlashtiradi. Evropada ham Xitoy elektromobil ishlab chiqaruvchilarini subsidiyalash bo’yicha tekshiruv boshlandi va agar ular aybdor deb topilsa, yuqori jarimalarga duchor bo’lishlari mumkin.

5. BYD ushbu muammolarni qanday hal qilmoqda

BYD elektr transport vositalari bozorida duch kelayotgan muammolarni hal qilish uchun bir qator strategiyalarni qo’llamoqda. Ushbu strategiyalar orasida mahsulotlar assortimentini kengaytirish, ishlab chiqarishni mahalliylashtirish, narxlarni moslashtirish, hamkorlik aloqalarini rivojlantirish va innovatsiyalarga e’tiborni kuchaytirish mavjud.

Mahsulot assortimentini kengaytirish

BYD mijozlar ehtiyojlarining xilma-xilligini hisobga olgan holda o’z mahsulot portfelini doimiy ravishda kengaytirib bormoqda. Kompaniya arzon elektromobillardan tortib to premium sedanlar va krossovergacha bo’lgan keng spektrdagi avtomobillarni taklif etadi. Bu esa BYD’ga turli bozor segmentlarida raqobatlashish imkonini beradi. Kompaniya shuningdek tijorat transport vositalari, jumladan elektr avtobuslar va yuk mashinalari ishlab chiqarishni ham yo’lga qo’ygan. 2022 yilda BYD dunyo bo’ylab 70 mingdan ortiq elektr avtobuslarni yetkazib berdi, bu esa kompaniyaning ushbu segmentda global yetakchiligini mustahkamladi. Keng mahsulot portfeli BYD’ga mijozlarning turli segmentlariga moslashish va raqobatchilardan ajralib turishga yordam beradi. Bu ayniqsa raqobatning kuchayishi sharoitida muhimdir, chunki BYD narxlar, xususiyatlar va sifat bo’yicha raqobatlasha oladigan modellarni taklif qilishi kerak.

Innovatsiyalar va texnologik hamkorlik

BYD ta’minot zanjirining turli bosqichlarida innovatsiyalarni joriy etish va ilg’or texnologiyalarni o’zlashtirish ustida doimiy ishlamoqda. Kompaniya o’z tadqiqot va ishlanmalar markazlarida minglab injener va texnik mutaxassislarni jalb qilgan. Sun’iy intellekt, avtomatlashtirish va 5G kabi ilg’or texnologiyalarni joriy etish orqali kompaniya o’zining ishlab chiqarish jarayonlarini modernizatsiya qilmoqda. Bu esa kompaniyaga unumdorlikni oshirish, sifatni yaxshilash va yangi mahsulotlarni tezroq bozorga olib chiqish imkonini beradi. Bundan tashqari, BYD boshqa kompaniyalar bilan texnologik hamkorlikni ham faol rivojlantirmoqda. Masalan, 2021 yilda BYD Yaponiyaning Toyota kompaniyasi bilan vodorod yoqilg’ali elementlar texnologiyalarini birgalikda ishlab chiqish bo’yicha kelishuvga erishdi. Bunday hamkorlik BYD’ga yangi texnologik yechimlarga kirish imkonini beradi va uning innovatsion salohiyatini oshiradi. Nihoyat, BYD hukumatlar va sanoat hamkorlari bilan yaqin hamkorlik qilishga intilmoqda. Kompaniya hukumat organlari bilan aloqalarni rivojlantirishga va elektromobil sanoatiga ta’sir qiladigan siyosatlarni shakllantirishda ishtirok etishga harakat qilmoqda. BYD shuningdek, sanoat uyushmalari va hamkor tashkilotlar bilan ham faol hamkorlik qiladi, bu esa kompaniyaga sohaga ta’sir qiladigan tendensiyalar va rivojlanishlardan xabardor bo’lish imkonini beradi. Misol uchun, BYD Xitoy hukumati bilan uzviy aloqalarni yo’lga qo’ygan va milliy siyosatni shakllantirishda faol rol o’ynaydi. Kompaniya shuningdek, Xitoy Elektr Transport Vositalari Assotsiatsiyasi (CEVA) va Xalqaro Avtomobil Ishlab chiqaruvchilari Tashkiloti (OICA) kabi nufuzli sanoat tashkilotlarining a’zosi hisoblanadi.

Sifat nazoratini kuchaytirish

BYD sifat bilan bog’liq muammolarni hal qilish uchun bir qator choralarni ko’rmoqda. Kompaniya ishlab chiqarish jarayonida xatolarni aniqlash va oldini olish uchun ilg’or sifat nazorati tizimlarini joriy etmoqda. Shuningdek, yetkazib berilgan avtomobillarning sifatini doimiy ravishda kuzatib borish va aniqlangan kamchiliklarni tezkor bartaraf etish choralari ko’rilmoqda. Bundan tashqari, BYD o’z xodimlarining malakasini oshirish va sifat madaniyatini mustahkamlashga alohida e’tibor qaratmoqda. Kompaniya ishchilar uchun muntazam ravishda treninglar o’tkazadi va sifat ko’rsatkichlarini rag’batlantiruvchi mukofot tizimlarini qo’llaydi.

Mahalliy ishlab chiqarishni yo’lga qo’yish

BYD xorijiy bozorlarda ishlab chiqarishni mahalliylashtirish strategiyasini qo’llamoqda. Kompaniya allaqachon Braziliya, Hindiston va Indoneziyada ishlab chiqarish ob’ektlariga ega va yaqinda Tailandda o’zining birinchi xorijiy yo’lovchi elektromobillar zavodini ochishni rejalashtirmoqda. Bundan tashqari, 2024 yildan kompaniya O’zbekistonda ham yiliga 500 mingtagacha BYD elektromobillari va gibrid avtomobillarini ishlab chiqarmoqchiligi yaqinda e’lon qilindi. Mahalliy ishlab chiqarish BYD’ga bir qator afzalliklarni beradi. Birinchidan, u ishlab chiqarish xarajatlarini pasaytiradi, chunki kompaniya arzon ishchi kuchi va xomashyodan foydalanishi mumkin. Ikkinchidan, u logistika va bojxona to’lovlarini kamaytiradi, chunki mahsulotlarni eksport qilish o’rniga mahalliy bozorlarda sotish mumkin. Uchinchidan, bu kompaniyaga mahalliy bozorlarning ehtiyojlariga va afzalliklariga tezroq moslashish imkonini beradi. BYD global elektromobil bozorining istiqbolli o’yinchisi bo’lib qolmoqda va uning strategiyalari va tashabbuslarining natijalarini kuzatish qiziqarli bo’ladi. Agar kompaniya o’zining innovatsion mahsulotlari, ishlab chiqarish qobiliyatlari va strategik hamkorlik aloqalaridan foydalana olsa, u kelgusi yillarda elektromobil sanoatida yetakchi mavqeini yanada mustahkamlashi mumkin.

6. Istiqbol va xulosalar

Elektr transport vositalari sanoati tez sur’atlar bilan rivojlanmoqda va an’anaviy ichki yonuv dvigatelli avtomobillarning o’rnini bosib bormoqda. Xitoyning BYD kompaniyasi misolida biz innovatsion ta’minot zanjiri strategiyasining kompaniya muvaffaqiyati uchun qanchalik muhim ekanligini ko’rishimiz mumkin. Kelajakda BYD va boshqa elektr transport vositalar ishlab chiqaruvchilari oldida yanada murakkab va qiziqarli vazifalar turibdi. Texnologiyalarning jadal rivojlanishi, iste’molchilar didining o’zgarishi va yangi bozorlarning paydo bo’lishi kompaniyalardan yanada ko’proq moslashuvchanlik va innovatsion yondashuvlarni talab qiladi. Yetakchi kompaniyalar, jumladan BYD’ning sa’y-harakatlari tufayli yaqin kelajakda elektromobillar kundalik hayotning ajralmas qismiga aylanishi kutilmoqda. Bu esa nafaqat atrof-muhit va iqtisodiyotga, balki odamlarning kundalik turmush tarziga ham ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Transport sohasidagi ushbu ulkan o’zgarishlar yanada tozaroq havo, kamroq shovqin va sog’lomroq turmush tarzini ta’minlashi mumkin. Ushbu jarayonning muvaffaqiyatli kechishi uchun barcha manfaatdor tomonlar, shu jumladan hukumatlar, kompaniyalar va iste’molchilar faol ishtirok etishlari muhimdir. Ularning birgalikdagi sa’y-harakatlari kelajak avlodlar uchun yanada yaxshiroq va barqaror dunyoni yaratishga xizmat qiladi.